Ngày 20/5/2022, Sáng kiến về Chuyển dịch Năng lượng Việt Nam (VIETSE) phối hợp cùng Trung tâm dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (NCHMF) và nhóm chuyên gia về Nước và Môi trường của Viện Thủy lực Đan Mạch (DHI) tổ chức thành công Toạ đàm “Tối ưu hoá vận hành liên hồ chứa thuỷ điện bằng hệ thống dự báo hỗ trợ ra quyết định” với sự quan tâm và tham gia của gần 100 thính giả, bao gồm các nhà hoạch định chính sách, đại diện các doanh nghiệp, cán bộ kỹ thuật và các nhà nghiên cứu trong, ngoài nước.
Mở đầu buổi toạ đàm, Ông Hoàng Văn Đại – Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng thuỷ văn Quốc gia (NCHMF) đã có bài trình bày tổng quan về dữ liệu dự báo thời gian thực của hệ thống hồ chứa ở Việt Nam. Theo Ông Hoàng Văn Đại, có thể nói rằng tính đến thời điểm hiện tại nước ta chưa có hệ thống quan trắc dự báo theo thời gian thực (real-time data) phục vụ vận hành hồ chứa thuỷ điện. Do tính chất phức tạp của hệ thống vận hành, để đáp ứng dự báo thời gian thực cần thiết lập một hệ thống tự động hỗ trợ ra quyết định, bao gồm (i) Hệ thống quan trắc; (ii) Hệ thống thu nhận thông tin; (iii) Hệ thống phân tích mô phỏng; và (iv) Hệ thống kịch bản mẫu (mưa, lũ, vận hành). Có được dữ liệu đầu vào về lưu lượng nước trong lưu vực sông và mực nước hồ thuỷ điện một cách chính xác sẽ hỗ trợ người quản lý vận hành thuỷ điện có cơ sở phân tích, đánh giá từ đó có các kịch bản tiết lũ hợp lý. Đánh giá và dự báo được sự biến động nguồn nước với độ chính xác cao ở các hồ chứa cần được coi là mục tiêu phát triển số hoá của cơ quan quản lý tài nguyên nước và dự báo khí tượng, ngoài ra điều này cũng sẽ phục vụ để có được các quyết định sử dụng nước hiệu quả cho hệ thống thuỷ điện của quốc gia.
Bài trình bày của Đại diện NCHMF đã nêu bật được hiện trạng quy trình vận hành liên hồ chứa thuỷ điện, văn bản quy phạm pháp luật liên quan, các công nghệ và thuật toán có khả năng nâng cao hiệu quả vận hành liên hồ chứa. Đại diện NCHMF cho rằng để nâng cao hiệu quả sản xuất điện và phòng chống thiên tai cũng như cải thiện khả năng đáp ứng nhu cầu nước phục vụ đa mục tiêu thì cần phát triển hệ thống hỗ trợ ra quyết định điều tiết liên hồ chứa. Đại diện NCHMF đã đề xuất một số giải pháp sau:
• Thiết lập hệ thống giám sát / quan sát thu thập dữ liệu theo thời gian thực
• Thiết lập hệ thống phân tích dự báo siêu ngắn hạn, ngắn hạn, trung hạn và dài hạn
• Thiết lập hệ thống tích hợp phân tích, giám sát và dự báo khí tượng thủy văn hỗ trợ vận hành hồ chứa theo thời gian thực
• Hệ thống tích hợp để giám sát và vận hành hồ chứa trong thời gian thực
• Cung cấp thông tin vận hành và thủy văn sông / suối để phòng chống thiên tai
Tiếp theo, TS. Trần Khánh Việt Dũng đã đại diện Sáng kiến về Chuyển dịch Năng lượng Việt Nam (VIETSE) có bài trình bày cho thấy vai trò quan trọng của thuỷ điện trong hệ thống điện Việt Nam. Nhóm nghiên cứu chỉ ra thuỷ điện với tổng công suất khoảng 22 GW và sản lượng khoảng hơn 70 TWh trong năm 2021, chiếm khoảng 28% cơ cấu nguồn điện theo công suất lắp đặt và 30% tổng sản lượng điện thương mại. Từ năm 2010 đến nay, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã ký Quyết định ban hành các Quy trình vận hành liên hồ chứa cho 12 dòng sông lớn (Sông Đồng Nai, Sông Hồng, Sông Srepok, Sông Se San,…). Thủy điện được đánh giá là nguồn năng lượng tái tạo, có khả năng vận hành linh hoạt, phù hợp với chế độ phủ đỉnh biểu đồ phụ tải, nhất là trong cơ cấu nguồn điện của hệ thống điện có tỷ trọng công suất điện mặt trời và điện gió ngày càng gia tăng.
Cũng trong buổi toạ đàm, Ông Jakob Luchner – Kỹ sư thuỷ văn tại Viện Thủy lực Đan Mạch (DHI) đã chia sẻ một số kinh nghiệm quốc tế trong công tác tối ưu hoá vận hành liên hồ chứa thuỷ điện. Đối mặt với những thách thức thực tế trong quá trình vận hành liên hồ chứa thuỷ điện, kinh nghiệm quốc tế cho thấy việc áp dụng mô hình thuật toán tự động hoá giúp các nhà hoạch định chính sách có được các kịch bản điều tiết dựa trên cơ sở khoa học nhằm gia tăng độ chính xác của quyết định điều hành. Đồng thời, áp dụng mô hình này hoàn toàn có thể tăng sản lượng điện lên 2-4% mà vẫn đảm bảo độ an toàn cho người dân ở khu vực hạ lưu. Đại diện DHI chia sẻ tối ưu hóa tự động là khả năng phân tích một số lượng lớn các thông số đầu vào và đưa ra được những quyết định, kịch bản điều tiết nước liên hồ chứa phù hợp nhất cho việc vận hành trong thời gian ngắn nhất có thể. Ông nhấn mạnh đấy chính là điểm cốt lõi để việc tối ưu hóa tự động rất phù hợp với các hệ thống phức tạp như hệ thống liên hồ chứa. Dù vậy, kết quả của việc tối ưu hóa nên được dựa trên các điều kiện ưu tiên theo mùa lũ hoặc mùa khô, độ chính xác dữ liệu đo qua ảnh vệ tinh và số liệu quan trắc thực tế của dòng chảy trên lưu vực và nhu cầu năng lượng.
Phiên thảo luận đã diễn ra sôi nổi với rất nhiều vấn đề thực tế trong công tác vận hành liên hồ chứa thuỷ điện tại Việt Nam giữa các diễn giả và đông đảo thính giả tham dự sự kiện. Tham gia phiên thảo luận có sự góp mặt của các đại biểu:
– Ông Phan Duy Phú – Phó Trưởng phóng Thuỷ điện, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Bộ Công thương;
– Ông Cao Hoàng Anh – Đại diện Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Công thương;
– TS. Mai Văn Khiêm – Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia;
– Ông Nguyễn Quốc Chính – Phó Trưởng Ban Kỹ thuật – Sản xuất, Tập đoàn Điện lực Việt Nam;
– Ông Vũ Xuân Khu – Phó Giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia;
– Ông Trịnh Quang Tiến – Phó Giám đốc Trung tâm Tư vấn Thuỷ điện, Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng Điện 1;
– TS. Nguyễn Đức Nghĩa – Bộ môn Thuỷ điện và Năng lượng tái tạo, Khoa Công trình, Trường Đại học Thuỷ lợi;
– Ông Dương Quốc Vinh – Đại diện Viện Thuỷ động lực Đan Mạch tại Việt Nam;
– Ông Jakob Luchner – Đại diện Viện Thuỷ Động lực Đan Mạch;
Với sự có mặt của các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia dày dặn kinh nghiệm cùng các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực Thuỷ điện, chương trình đã có các đối thoại chính sách chất lượng, mang lại các thông tin hữu tích cho người nghe. Quý vị độc giả có thể tham khảo nội dung trình bày của các diễn giả được đính kèm tại đây.